Melisa lekarska – kartka z zielnika. Ale po co i z czym to się je?

Melisa lekarska – bezpieczne zioło na uspokojenie

Na dworze coraz zimniej i coraz szybciej robi się ciemno, właśnie ze smutkiem żegnamy słoneczne lato i z obawą myślimy o jesiennej chandrze. Jeszcze się bronimy, ale już wiemy, że będziemy szukać różnych sposobów na poprawę nastroju. Zakopani pod kocykiem częściej też będziemy popijać “Napary ziołowe poprawiające nastrój, czyli zioła na doła”. A ze wszystkich ziół na smutki i poprawę nastroju najlepsza jest melisa lekarska, którą właśnie opiszę na kolejnej kartce w moim zielniku.

Ważne jest też to, że melisa lekarska jest bardzo bezpiecznym ziołem i mogą pić ją również kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Nie zaszkodzi nam nawet melisa lekarska wypijana 2-3 razy dziennie. Więcej o bezpiecznych herbatkach pisałam w “Zdrowe herbatki ziołowe, które warto pić codziennie”. Ale chociaż melisa uważana jest za bezpieczne zioło, to nawet ona nadmiernie stosowana może wywoływać niepożądane skutki, między innymi wymioty i zaburzenia oddychania. Może też działać uczulająco powodując swędzenie i zaczerwienie skóry. 

Dlatego należy pamiętać, że zioła to naturalne leki, które stosowane nieodpowiednio lub w nadmiarze mogą nam zaszkodzić o czym pisałam w “Zioła mogą być niebezpieczne – kiedy i na które należy uważać?”. Kiedy decydujemy się na stosowanie ziół, wszelkie wątpliwości powinniśmy skonsultować z lekarzem.

Melisa lekarska – cenne cytrynowe ziele

Melisa lekarska zwana również cytrynowym zielem, to roślina wieloletnia, która rośnie również dziko np. na łąkach. Bardzo szybko się rozrasta i osiąga wysokość do kilkudziesięciu centymetrów. Zarówno łodygi jak i listki melisy pokryte są delikatnym meszkiem. Jej ząbkowane lekko zaokrąglone listki odróżniają ją od pokrzywy lub mięty. Melisę możemy też odróżnić po charakterystycznym cytrynowym zapachu, który niestety zanika po ususzeniu. 

Świeże listki melisy są nie tylko aromatyczne i najsmaczniejsze ale i najzdrowsze, to właśnie one zawierają najwięcej cennych składników. Suszona melisa traci większość właściwości, zwłaszcza gdy jest suszona w niewłaściwy sposób. Dlatego kupując suszoną melisę warto wybierać sprawdzone źródło. Listki melisy nie mogą być suszone w zbyt wysokiej temperaturze. Najlepiej suszyć melisę w przewiewnym miejscu w temperaturze do 35 stopni Celsjusza.  

W miarę możliwości najlepiej wybierać świeżą melisę, bo taka zawiera witaminy C, E i niektóre z grupy B. Najcenniejsze w melisie są olejki eteryczne oraz garbniki, śluzy i kwasy fenolowe, które mają właściwości przeciwutleniające. Pomaga to ograniczać działanie wolnych rodników, zapobiegając wielu chorobom i opóźniając starzenie się organizmu. W melisie znajdziemy również cenne składniki mineralne: miedź, żelazo, mangan i cynk.

Uspokajająca melisa zapewnia zdrowy sen

Najbardziej znaną właściwością melisy jest jej działanie uspokajające. Melisa łagodzi stany lękowe, uczucie niepokoju, napięcie nerwowe, rozdrażnienie i stres. Stosowanie melisy uspokaja i pomaga się zrelaksować, rozluźnia i usuwa zmęczenie. Wszystko to pomaga spokojnie zasnąć, dlatego melisa wykorzystywana jest również w walce z bezsennością.

Uspokajające działanie melisy korzystnie wpływa też na inne funkcje organizmu. Melisa pomaga obniżyć ciśnienie tętnicze krwi, które często wzrasta pod wpływem stresu. Wyrównuje zbyt szybkie bicie i kołatanie serca poprawiając jego pracę i wspierając cały układ krwionośny. Dodatkowo melisa obniża poziom złego cholesterolu chroniąc tętnice i zapobiegając miażdżycy. 

Równie ważne i poprawiające samopoczucie jest przeciwbólowe działanie melisy. Pomaga łagodzić bóle głowy, brzucha i inne. Mniej stresu i bólu korzystnie wpływa również na poprawę pamięci i koncentracji. Trzeba jednak pamiętać, by nie stosować melisy bezpośrednio przed wykonywaniem czynności wymagających pełnego skupienia np. prowadzenia samochodu. Odprężenie, otępienie i senność po spożyciu melisy może osłabić funkcje motoryczne.

Melisa na trawienie i skurcze brzucha

Rozkurczające działanie melisy łagodzi ból brzucha i napięcie mięśni gładkich. Jest bardzo pomocne przy niestrawnościach i bólach menstruacyjnych oraz w pierwszych miesiącach ciąży. Przeciwbólowe i uspokajające działanie melisy wspiera kobiety w zespole napięcia miesiączkowego oraz pomaga przy zmianach nastroju “Zioła dla kobiet, czyli apteczka na kobiece dolegliwości”.

Nie można zapomnieć o dobroczynnym wpływie melisy na proces trawienia, który pomaga pozbyć uciążliwych dolegliwości żołądkowych. Melisa wspiera produkcję soków trawiennych i żółci ułatwiając trawienie. Korzystnie wpływa też na pracę wątroby, zapobiega wzdęciom i nudnościom. Łagodzi problemy żołądkowe, które powstają na tle nerwowym i jest bardzo pomocna w przypadku zespołu jelita drażliwego. 

Właściwości melisy stosowane zewnętrznie

Melisa charakteryzuje się też działaniem przeciwzapalnym, przeciwgrzybiczym i przeciwbakteryjnym. Wspiera to funkcjonowanie organizmu, chroniąc np. jelita i błonę żołądkową. Ale właściwości te wykorzystuje się również zewnętrznie do przemywania ran oraz jako okłady z melisy po ukąszeniach owadów. Pomaga to nie tylko zmniejszyć stan zapalny, ale pomaga również na opuchliznę i ogranicza swędzenie spowodowane ukąszeniem. Przeciwzapalne działanie melisy wykorzystuje się do leczenia trudno gojących się ran. Melisa łagodzi stany zapalne skóry, oczyszcza i nawilża skórę oraz przynosi ukojenie.  

Natomiast właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze wykorzystuje się w przypadku leczenia grzybicy, opryszczki i łuszczycy. Powyższe właściwości stosuje się również do łagodzenia infekcji intymnych i codziennej higieny intymnej. Przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze działanie melisy jest pomocne również podczas zabiegów pielęgnacyjnych. Właściwości te korzystnie poprawiają stan skóry trądzikowej i pomagają ograniczać łupież. Za chwilę opiszę dokładniej zastosowanie melisy w kosmetykach.

Melisa dla kobiet w ciąży i małych dzieci

Melisa to jedno z niewielu ziół polecanych kobietom w ciąży. Jest bardzo pomocna w pierwszych miesiącach ciąży, kiedy przyszłą mamę niepokoi wiele rzeczy i jest pełna obaw, dotyczących zarówno rozwijającego się w jej łonie dziecka jak i porodu. Melisa ograniczy niepokój, zrelaksuje i pomoże spokojnie zasnąć. Dodatkowo melisa wspierając układ pokarmowy złagodzi uciążliwe nudności, z którymi często borykają się przyszłe mamy. O tym jak ważne jest wsparcie przyszłych rodziców i co może poprawić nastrój zwłaszcza przyszłej mamie pisałam w “Prezent i gratulacje dla przyszłych rodziców”.

W ciąży bardzo pomocne jest również rozkurczające działanie melisy, ponieważ skurcze zwłaszcza w pierwszych miesiącach ciąży mogą zagrażać poronieniem. Należy jednak pamiętać, że chociaż melisa w ciąży uspokaja i chroni przed niebezpiecznymi skurczami, to w ostatnim miesiącu ciąży należy z niej zrezygnować. Wtedy rozkurczające działanie melisy może powstrzymywać pożądane skurcze macicy, a to może opóźnić i utrudnić poród.

Kiedy przyszła mama korzysta z dobrodziejstw melisy, korzystnie wpływa to również na rozwijające się dziecko i ogranicza jego niepokój. Melisę w małych dawkach można podawać już małym dzieciom, może być dostarczana np. z mlekiem matki karmiącej piersią. Po ukończeniu 4 miesiąca życia można zacząć podawać herbatkę z melisy lub specjalne preparaty z melisą dedykowane małym dzieciom. Melisa działa rozkurczowo i przeciwbólowo, pomaga złagodzić bolesne skurcze małego brzuszka oraz kolki. Będzie bardzo pomocna również podczas ząbkowania, które sprawia ból i rozdrażnienie, niepozwalające zasnąć. U starszych dzieci melisa pomaga przy problemach z koncentracją i nadpobudliwością, zapewnia wyciszenie i zdrowy sen.

Jak wykorzystać melisę w kuchni?

Melisa stosowana wewnętrznie to nie tylko napary z jej listków, czy suplementy diety z udziałem melisy. Melisę można wykorzystywać również w kuchni do przyrządzania posiłków. Sprawdzi się jako świetny orzeźwiający dodatek do sałatek zwłaszcza owocowych. Melisa może być składnikiem deserów i sorbetów oraz serowo-owocowych ciast na zimno. Jej orzeźwiający, cytrynowy smak i zapach bardzo korzystnie poprawia smak wody oraz soków i lemoniad. Dobrze łączy się z miodem, którym możemy dosłodzić nasze napoje “Miód na diecie, czyli jak zdrowo grzeszyć”. Świeże cytrynowe listki melisy wykorzystuje się też do produkcji alkoholi i nalewek. 

Melisa pasuje do wszystkich rodzajów sera twarogowego “Ser twarogowy – idealne białko na dietę odchudzającą”. Pomoże uatrakcyjnić np. smak serka wiejskiego. Melisa dobrze komponuje się również z jajkami, mięsami i rybami. Może być dodatkiem do różnego rodzaju marynat, farszów i pieczeni. Skutecznie poprawia smak i oddech po jedzeniu dużych ilości produktów białkowych, które często stosują osoby próbujące schudnąć oraz sportowcy “Posiłki białkowe w diecie ONZ – jakoś trzeba je przejść”. 

Cytrynowy smak melisy można wykorzystać do przygotowywania sosów i dipów, łączonych np. z makaronem. Pasuje nie tylko do owoców, ale również do warzyw, a nawet grzybów. Podkreśla smak zwłaszcza potraw pieczonych. Świeże listki melisy można wrzucić do słodkich i kwaśnych zup, np. pomidorowej lub dyniowej. 

Wykorzystując melisę do gotowania lub pieczenia, należy dodać ją na samym końcu, by pod wpływem wysokiej temperatury nie straciła cennych właściwości. Świeże zielone listki melisy idealnie nadają się do dekorowania potraw, co jest bardzo ważne, bo “Jemy oczami, czyli niech się dzieje na talerzu”.

Melisa lubi połączenie z miętą, razem świetnie smakują i jeszcze bardziej korzystnie wpływają na trawienie. Takie skumulowane działanie melisy i mięty poprawia ogólne  funkcjonowanie organizmu. Więcej na temat mięty pisałam w innej części zielnika: “Mięta – kartka z zielnika. Ale po co i z czym to się je?”.   

Na co pomagają kosmetyki z melisą?

Właściwości melisy wykorzystuje się również do stosowania zewnętrznego i często dodaje się ją do kosmetyków. Melisa polecana jest jako skuteczny preparat do przetłuszczających się włosów. W tym przypadku bardzo dobrze sprawdzi się płukanka z melisy, która dodatkowo łagodzi i nawilża stany zapalne skóry głowy, co ogranicza powstawanie łupieżu.

Przeciwzapalne i przeciwbakteryjne działanie melisy wykorzystuje się w kosmetykach dedykowanych skórze trądzikowej. Melisa działa antyseptycznie odkażając skórę i ograniczając wydzielanie sebum. Do tego celu można wykorzystać tonik z melisy do przemywania skóry. Tonik z melisy złagodzi stany zapalne i ureguluje pracę gruczołów łojowych, ograniczając wydzielanie sebum. Melisę wykorzystuje się również w kosmetykach do cery dojrzałej. Cenne są tu antyoksydanty, w które bogata jest melisa i które zapobiegają starzeniu się skóry. Przydatne jest również nawilżające działanie melisy, które także pomaga zachować młody świeży wygląd.

Przeciwzapalne i przeciwbakteryjne działanie melisy wykorzystuje się również w produktach do pielęgnacji jamy ustnej np. pastach i płukankach. Melisa leczy drobne stany zapalne i skutecznie odświeża oddech. Przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne właściwości melisy są pomocne w przypadku pielęgnacji stóp. Pomagają leczyć grzybicę, nawilżają oraz usuwają zmęczenie i ból nóg.

Odprężający olejek eteryczny z melisy

Cenne właściwości melisy można wykorzystywać w formie olejku eterycznego, który jest silnie skoncentrowany. Należy jednak pamiętać, że jak wszystkie ziołowe olejki eteryczne, nie powinien być stosowany bezpośrednio na skórę, ponieważ może mocno uczulać a nawet doprowadzić do poparzenia skóry. Olejki eteryczne najlepiej rozcieńczać w wodzie lub w innym oleju. Bardzo dobrze w tej roli sprawdzi się “Olej kokosowy – (nie)zdrowy tłuszcz w codziennej diecie?”.

Olejek eteryczny z melisy można dodać do relaksującej kąpieli, która dodatkowo ukoi, odpręży i pomoże spokojnie zasnąć. Warto wykorzystać nie tylko relaksujący zapach melisy, ale również kojący dotyk wody. Więcej na temat ziół wykorzystywanych do kąpieli pisałam w “Ziołowa kąpiel – zdrowy i aromatyczny relaks”.

Melisę w postaci rozcieńczonego olejku eterycznego można wykorzystać również do odprężających masaży. Dotyk i ciepło dłoni oraz kojący zapach melisy działają rozluźniająco i zmniejszają napięcie mięśni. Taka chwila relaksu przyda się nie tylko w stanach zmęczenia, czy napięcia nerwowego, a dotyk poprawia samopoczucie: “Potrzeba przytulania – dobroczynna moc dotyku”.

Uspokajający zapach melisy wykorzystuje się również w aromaterapii. Pomaga w stanach przewlekłego zmęczenia oraz nadmiernego stresu. Wykorzystuje się ją również do leczenia stanów lękowych i w problemach z bezsennością. Więcej na ten temat pisałam w “Zioła do aromaterapii i dla pachnącego domu”.

Uprawa melisy w doniczce i ogrodzie

Jak już napisałam najcenniejsze są świeże listki melisy, może więc warto hodować ją w domu lub w ogrodzie? Ja od kilku lat próbuję hodować zioła w doniczkach, co opisuję w kategorii Ziołowe Rozczarowanie. Czemu taka nazwa, bo albo nie mam ręki do roślin, albo hodowla ziół doniczkowych wcale nie jest łatwa. Wszystkie moje zioła wysiewam z nasion i do tej pory nie hodowałam melisy. Ale kiedy w środku lata na spacerze znalazłam melisę na łące zerwałam kilka gałązek. Jedną z nich postanowiłam ukorzenić i teraz mam piękną, dorodną melisę w doniczce. Jestem wręcz zaskoczona wielkością jej liści. Mam nadzieję, że niczego nie zapeszę.

Wiosną planuję przesadzić melisę do ogrodu i cieszyć się jej świeżymi listkami przez lata. Zasadzając melisę do ogrodu trzeba pamiętać, że tak samo jak mięta bardzo szybko się rozrasta. Warto więc wsadzić ja do dużej doniczki lub pojemnika wkopanego w ziemię, bo inaczej szybko opanuje cały ogród. Uprawa melisy jest dość łatwa, można powiedzieć, że melisa sama rośnie. Lubi być regularnie podskubywana, bo wtedy chętniej puszcza nowe, młode listki.

Jeśli nie macie pomysłu jak wykorzystać melisę, która nadmiernie obrodziła, albo po prostu chcecie korzystać z jej dobrodziejstw na różne sposoby, to zapraszam do przeczytania ciekawego wpisu pokazującego jeszcze inne zastosowania cennej melisy. Skoro natura dała nam zdrowe zioło poprawiające nastrój, to skorzystajmy z tego i ze spokojem podchodźmy do różnych niespodzianek, których dostarcza nam codzienne życie.

Ana