Szałwia lekarska – kartka z zielnika. Ale po co i z czym to się je?

Warto uprawiać i wykorzystywać szałwię

W tym roku po raz pierwszy mój domowy zielnik urozmaiciła szałwia lekarska. Jak wspominałam sama nie kupiłabym jej nasion. Posiałam ją tylko dlatego, że nasiona szałwii były w zestawie nasion, który wybrałam do tegorocznej uprawy. Ponieważ nadal uczę się hodować zioła w doniczkach, swoją przygodę zaczęłam od bardziej popularnych i częściej wykorzystywanych przeze mnie ziół. Szałwia lekarska nie była jak na razie na mojej liście, bo za mało o niej wiedziałam. Jedyne z czym mi się kojarzyła, to z herbatką na bolące gardło lub stany zapalne jamy ustnej. 

Skoro jednak moja szałwia w doniczce jakoś rośnie, a mi przestał wystarczać tylko jej wygląd i piękny zapach, postanowiłam więcej się o niej dowiedzieć. Informacje zbierałam w różnych źródłach, nie tylko w internecie. Okazało się, że szałwia lekarska to bardzo wartościowa roślina, którą warto uprawiać. Tym razem spróbuję podzielić się z Wami tym, czego dowiedziałam się na temat szałwii.

Szałwia lekarska – najpopularniejsza odmiana

Zacznę od tego, że szałwia występuje w wielu odmianach. Niektóre z nich są typowo ozdobne i nie nadają się do spożycia. Natomiast najbardziej popularna, hodowana i wykorzystywana jest szałwia lekarska. I to właśnie jej poświęcony jest ten artykuł, z być może trochę mylącym tytułem, sugerującym, że szałwię się tylko je. Specjalnie nadałam taki tytuł, żeby był trochę inny i przewrotny. Nie chciałam, żeby brzmiał: “Szałwia lekarska – właściwości i zastosowanie”, bo większość artykułów na temat szałwii, nosi właśnie taki tytuł.

Już sama nazwa tej odmiany wskazuje na to, że szałwia lekarska jest bardzo wartościowa. Wykorzystuje się ją zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie do leczenia różnych schorzeń. Szałwia lekarska jest wykorzystywana również w kosmetyce. W obu przypadkach najczęściej korzysta się z suszonych liści lub kwiatów szałwii oraz olejków eterycznych, w które szałwia lekarska jest bardzo bogata. Na bazie szałwii powstają nalewki, tabletki i maści. Nie mogę oczywiście pominąć walorów smakowych szałwii, którą wykorzystuje się do przyrządzania potraw. Ale najpierw przedstawię główne właściwości zdrowotne, jakie posiada szałwia lekarska.

Właściwości szałwii lekarskiej

Za największe zalety szałwii lekarskiej uważa się jej działanie bakteriobójcze, przeciwzapalne i przeciwgrzybicze. Dzięki temu szałwia lekarska pomaga w leczeniu stanów zapalnych, ograniczając rozwój drobnoustrojów. To sprawia, że uważa się ją za naturalny antybiotyk, pomagający w gojeniu ran i drobnych zapaleń. Szałwia lekarska ogranicza przekrwienie błon śluzowych. Dlatego płukanka z szałwii polecana jest np. przez dentystów do płukania jamy ustnej, po usunięciu zęba lub podczas leczenia aft.

Napary z szałwii są bardzo pomocne podczas przeziębienia i infekcji górnych dróg oddechowych, ponieważ mają działanie wykrztuśne, dzięki któremu możemy pozbyć się wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Korzystnie też wpływają na obniżenie gorączki. Płukankę z szałwii warto również zastosować na bolące gardło.

Dodatkowo szałwia lekarska działa rozkurczowo i moczopędnie. Pomaga obniżyć poziom cukru i cholesterolu. Korzystnie wpływa też na trawienie, wspomagając zwłaszcza proces trawienia tłuszczów. W jej skład wchodzą witaminy C i A oraz te z grupy B. Oprócz witamin w szałwii znajdziemy karoten i cenne minerały takie jak żelazo, potas, magnez, wapń, sód i cynk. 

Niestety chociaż szałwia lekarska jest jest bardzo pomocna, to jednak należy też uważać, by nie przesadzić z ilością spożywanej szałwii. Szczególnie ostrożne powinny być osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe oraz poprawiające działanie układu nerwowego. 

Szałwia lekarska przyjazna kobietom

Szałwii powinny unikać kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, które chcą utrzymać laktację. Natomiast szałwia lekarska bardzo dobrze sprawdzi się przy nadmiarze pokarmu lub w momencie gdy chcemy zaprzestać karmienia piersią. Pomaga też łagodzić stany zapalne spowodowane zastojem pokarmu.

Szałwia lekarska pomaga kobietom również w innych momentach ich życia. Ponieważ ma właściwości rozkurczowe, pomaga łagodzić bóle menstruacyjne. Stosowanie preparatów z szałwii podczas miesiączki pomoże też ograniczyć zbyt obfite krwawienie. Uspokajające i wyciszające działanie szałwii jest korzystne również przed miesiączką, ponieważ pomaga złagodzić objawy PMS.

Akurat ta zaleta szałwii jest też pomocna w okresie menopauzy, ponieważ zmniejsza stres, ogranicza wahania nastrojów oraz ułatwia zasypianie. Właściwości szałwii pomagają też w regulacji poziomu hormonów, co jest istotne podczas menopauzy. Oprócz tych dolegliwości, które często występują w czasie menopauzy szałwia lekarska pomaga zapanować nad nadmierną potliwością, powodowaną uderzeniami gorąca. Wypicie naparu z szałwii prawie natychmiast ogranicza pocenie, co jest pomocne nie tylko dla kobiet w okresie menopauzy. Z tej właściwości powinny skorzystać wszystkie osoby, które borykają się z nadmierną potliwością.

Szałwia lekarska zastosowanie w kosmetyce 

Przeciwbakteryjne i przeciwzapalne właściwości szałwii lekarskiej są wykorzystywane w kosmetykach do pielęgnacji skóry tłustej i trądzikowej. Pomagają pielęgnować i normalizować cerę skłonną do niedoskonałości. Dlatego olejek z szałwii często wchodzi w skład kosmetyków i maści, które pomagają łagodzić stany zapalne skóry, dodatkowo ją odkażając. Szałwia lekarska jest dodawana do leków na łuszczycę i grzybicę skóry. Preparaty z dodatkiem szałwii, stosowane są też w walce z ze starzeniem się skóry, ponieważ szałwia dobrze wpływa na jej jędrność i elastyczność. Stosuje się ją również przy problemach z cellulitem i rozstępami. 

Ale kosmetyka to nie tylko skóra. Olejek z szałwii lekarskiej często dodawany jest do preparatów do pielęgnacji włosów. Skutecznie je odżywia, co pomaga wzmocnić i zagęścić włosy. Odpowiednio odżywione włosy, stają się też bardziej błyszczące. Odkażające i antybakteryjne działanie szałwii pomaga pozbyć się łupieżu i zapobiega przetłuszczaniu skóry głowy. Należy jednak pamiętać, że szałwia lekarska może przyciemniać włosy, więc powinny uważać na nią osoby, które chcą zachować jasny kolor włosów.

Kojące i odprężające działanie szałwii wykorzystywane jest też w aromaterapii. Olejek z szałwii dodawany jest do płynów do kąpieli czy olejków do masażu. Zarówno kąpiele jak i masaże z dodatkiem szałwii pomagają w leczeniu chorób reumatycznych i mięśniowych. Inhalacja na bazie olejku szałwiowego pomaga oczyścić zatoki. Wszystkie zabiegi z wykorzystaniem olejku z szałwii lekarskiej działają relaksacyjnie i poprawiają nastrój oraz ułatwiają zasypianie.

Przyprawa poprawiająca trawienie

Szałwia lekarska jest bardzo pomocna w trakcie diety odchudzającej. Jej właściwości pobudzające produkcję soków trawiennych i żółci regulują pracę jelit i ułatwiają trawienie. Szałwia bardzo dobrze radzi sobie z trawieniem zwłaszcza tłustych potraw, co jeszcze bardziej korzystnie wpływa na utratę wagi. Skutecznie pomaga pozbyć się niestrawności i wzdęć, dlatego zaleca się picie herbaty z szałwii po obfitym posiłku. Szałwia lekarska potrafi też obniżyć poziom cukru we krwi, co może zapobiegać cukrzycy. 

Biorąc pod uwagę, że szałwia lekarska ułatwia trawienie, często wykorzystuję się ją jako przyprawę, do przyrządzania ciężkich i tłustych dań zwłaszcza mięsnych np. z kaczki czy wieprzowiny. Pasuje również do tłustych ryb. Szałwia lekarska bardzo dobrze sprawdzi się w połączeniu z warzywami, szczególnie strączkowymi czy kapustnymi, które mogą powodować wzdęcia i gazy. Przyprawa ta pasuje też do warzyw korzeniowych oraz po potraw z dyni. Bardzo dobrze sprawdzi się w sałatkach, farszu, czy sosie. Idealnie nadaje się jako dodatek do zup: jarzynowej, pomidorowej, grochowej, fasolowej i kapuśniaku.

Trzeba pamiętać, że suszone liście szałwii są bardziej aromatyczne od świeżych i nie należy przesadzać z ich ilością, żeby potrawa nie była zbyt wyrazista i gorzka. Zbyt duża ilość szałwii może zdominować smak całej potrawy, dlatego warto stosować ją z umiarem.

Świeża szałwia lekarska w kuchni 

W kuchni można też wykorzystywać świeże listki szałwii. Do tego celu warto wybierać młode listki, które są bardziej miękkie i nie mają gorzkiego posmaku. Dodatkowo obrywając młode listki szałwii z jej czubka, pobudzimy ją do wzrostu i sprawimy, że będzie wypuszczała nowe boczne pędy, przez co stanie się gęściejsza. Jak w przypadku większości ziół, świeże listki szałwii warto posiekać przed dodaniem do potrawy. Jadalne są również kwiaty szałwii, które dodatkowo pięknie ozdobią przygotowaną potrawę. Zarówno listki jak i kwiaty szałwii można jeść na surowo lub gotować. Należy pamiętać, że szałwia lekarska poddana obróbce cieplnej nie traci intensywności smaku i zapachu.

Świeże podsmażane listki są idealnym dodatkiem do makaronu, ziemniaków i grzybów. Stanowią też dobrą bazę do różnego rodzaju pasztetu, farszu czy past do kanapek. Świeże listki szałwii bardzo dobrze sprawdzą się w sałatkach. Świetnie komponują się z pomidorami i różnego rodzaju serami, zwłaszcza twarogowymi. Szałwia lekarska nadaje się również do deserów, słodkich wypieków czy lodów oraz sałatek owocowych. Jej świeże listki wzbogacą smak i aromat napojów, zarówno tych zimnych jak i rozgrzewających. Wykorzystuje się ją również do aromatyzowania nalewek, win i likierów. 

Szałwia w doniczce lub ogrodzie

Suszoną szałwię możemy kupić w formie przyprawy czy herbatki. Natomiast jeśli zależy nam na świeżej szałwii, możemy hodować ją zarówno w doniczce jak i w ogrodzie. Szałwię można wysiać z nasion lub pozyskać z sadzonek. Szałwia jest rośliną wieloletnią i może osiągnąć 30-60 cm wysokości. Odpowiednio przycinana będzie rozrastała się tworząc piękną krzewinkę. Jeśli oczekujemy na jej kwiaty, to musimy uzbroić się w cierpliwość, bo zakwita dopiero w drugim roku życia. 

Świeże liście szałwii, możemy zbierać nawet trzy razy w roku. Kiedy mamy nadmiar świeżych liści szałwii, możemy je ususzyć lub zamrozić. Warto suszyć i przechowywać je w całości, a pokruszyć lub zmielić krótko przed wykorzystaniem. Szałwia to roślina ciepłolubna, dlatego należy zapewnić jej stały dostęp słońca. Jeśli chcemy, żeby nasza szałwia lekarska rosła w ogrodzie, musimy na zimę okryć ją przed mrozem. Może więc warto, żeby szałwia rosła w dużej donicy lub pojemniku, który na zimę możemy zabrać do domu. Na wiosnę zaleca się dość mocne przycięcie szałwii, żeby odbudowała się do ponownego wzrostu. Szałwia hodowana w ogrodzie pomaga odpędzić szkodniki, szczególnie ślimaki i mszyce.

Nie wiem jak Wy, ale ja już nie mam zamiaru traktować szałwii tylko jako pięknie pachnącej rośliny ozdobnej. Teraz kiedy już wiem, że szałwia lekarska jest tak wartościowa i ogólnie “z czym to się je”, będę regularnie ją podskubywać. Może dzięki przycinaniu i wykorzystywaniu jej świeżych listków sprawię, że moja szałwia będzie ładna i gęsta. Mam nadzieję, że Was też zachęciłam do hodowania i wykorzystywania szałwii.

Ana