Chmiel zwyczajny – kartka z zielnika. Ale po co i z czym to się je?

Chmiel zwyczajny jako roślina ozdobna

Tym razem na kartki mojego zielnika zaprosiłam chmiel, który zachwyca mnie swoim wyglądem za każdym razem, gdy widzę go jak dziko rosnąc oplata stare mury i drzewa. Dbając o nasze ogrody wybieramy różne rośliny. Coraz częściej doceniamy też te dziko rosnące i zapraszamy je do swoich ogrodów. “Jadalne owoce ziołowych krzewów spotykanych na spacerze”. To samo dotyczy delikatnie wyglądającego chmielu, który pnąc się może być ozdobą płotów tworząc ciekawy żywopłot.

Późnym latem chmiel zyskuje dodatkowy urok. Wtedy na jego delikatnych kłączach pojawiają się małe jasnozielone szyszki. Trzeba jednak pamiętać, że chmiel to dość inwazyjna roślina, która szybko się rozrasta. Może to być kłopotliwe jeśli w porę nad nią nie zapanujemy. Kiedy szukamy zielonej rośliny, która utworzy delikatną i lekką osłonę z liści, np. na pergoli lub balkonie, chmiel dobrze sprawdzi się w tej roli. Pomoże też utworzyć zieloną ścianę, która może być tłem w ogrodzie lub na patio.

Warto jednak pamiętać, że chmiel to nie tylko ciekawie wyglądająca roślina, ale także zioło o cennych właściwościach. Większości z nas szyszki chmielu kojarzą się piwem, do którego produkcji jest wykorzystywany. Ale czy tylko tak można wykorzystać chmiel? Co tak cennego zawiera, że uważany jest za zioło?  

Wygląd i właściwości chmielu zwyczajnego

Chmiel to długa lub wysoka, w zależności od tego jak rośnie bylina pnąca, osiągająca około 10 metrów. Do celów farmaceutycznych, spożywczych i kosmetycznych wykorzystywane są głównie szyszki chmielu, czyli jego kwiaty. To właśnie szyszki zawierają najwięcej cennych właściwości. Na powierzchni szyszek znajdują się włoski pełne olejków eterycznych. Można je łatwo zobaczyć, przeważnie mają lekko żółty lub brązowy kolor. Włoski pokryte olejkami można też łatwo wyczuć, bo nadają szyszkom szorstkości i lepkości. W dojrzałych brązowych szyszkach chmielu znajdują się drobne nasiona, zwane orzeszkami.

Chmiel zawiera olejki eteryczne, kwasy goryczkowe oraz garbniki i inne składniki, które sprawiają, że zioło to posiada właściwości lecznicze. Antyoksydanty zawarte w chmielu opóźniają starzenie się organizmu oraz chronią przed chorobami. Chmiel działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgrzybiczo. Z powodzeniem poradzi sobie też z infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi. Ponadto wykazuje właściwości regeneracyjne oraz uspokajające. Chmiel wykorzystuje się także w leczeniu nowotworów, ponieważ ogranicza powstawanie nowych komórek nowotworowych. 

Musimy pamiętać, że chmiel to zioło, ale działa jak niektóre leki. Stosowanie go powinno być konsultowane z lekarzem. Jednoczesne stosowanie chmielu i leków może być niebezpieczne. Dotyczy to np. leków uspokajających, które w połączeniu z chmielem mogą ograniczyć naszą motorykę i działać nasennie. Dlatego jak zawsze, gdy opisuję właściwości ziół przypominam, że “Zioła mogą być niebezpieczne – kiedy i na które należy uważać?”.

Uspokajające i nasenne działanie chmielu

Chmiel słynie z właściwości uspokajających i ułatwiających zasypianie. Pomaga w niwelowaniu bólu głowy spowodowanego stresem. Dodatkową korzyścią jest to, że chmiel pomaga obniżyć ciśnienie tętnicze krwi, które często podnosi się na skutek stresu lub napięcia nerwowego. Uspokojony organizm łatwiej się odpręża, co sprawia że szybciej może zasnąć zdrowym i spokojnym snem. Właściwości chmielu ograniczają częste wybudzenia, które wpływają na jakość snu.

Dobry sen zapewni nam wypity wieczorem napar z szyszek chmielu. Możemy też postawić na aromaterapię. Szyszki chmielu wsypane do płóciennego woreczka i położone blisko poduszki działają relaksacyjnie i ułatwiają zaśnięcie. Kąpiel w naparze z szyszek chmielu lub z kilkoma kroplami olejku eterycznego pomoże się rozluźnić i również ułatwi zasypianie. “Ziołowa kąpiel – zdrowy i aromatyczny relaks”.

Aromaterapia chmielem jest też bardzo pomocna w przypadku chorób układu oddechowego. Sprawdza się podczas zapalenia płuc i oskrzeli. Oczyszcza drogi oddechowe i ułatwia oddychanie. Do aromaterapii możemy użyć także chmielowego olejku eterycznego. W sklepach można kupić również specjalny chmielowy susz do waporyzacji. Aromaterapia ziołami daje wiele korzyści i warto z niej korzystać. “Zioła do aromaterapii i dla pachnącego domu”. 

Kosmetyki do skóry i włosów z dodatkiem chmielu

Chmiel posiada właściwości antyoksydacyjne, które zapobiegają starzeniu się organizmu. Zostało to wykorzystane także w kosmetyce. Chmiel pobudza produkcję kolagenu i elastyny odpowiedzialnych za jędrność i młody wygląd skóry. Ekstrakt z chmielu dodaje się do produkcji kosmetyków przeciwzmarszczkowych i ujędrniających. Mogą to być kremy, maseczki i toniki do twarzy, ale także balsamy i inne produkty ujędrniające do ciała.  

Chmiel możemy też spotkać w kosmetykach do skóry tłustej i trądzikowej. Ekstrakt z chmielu dodawany do kosmetyków reguluje produkcję sebum, które przyczynia się do powstawania wyprysków. Przeciwbakteryjne i przeciwzapalne działanie chmielu łagodzi podrażnienia i stany zapalne skóry. Chmiel ze względu na zapach często kojarzony jest z kosmetykami dla mężczyzn. Właściwości przeciwzapalne oraz łagodzące chmielu wykorzystywane są w kosmetykach do golenia.

Chmiel posiada właściwości regeneracyjne, które przyspieszają odnowę uszkodzonych komórek również w głębszych warstwach skóry i w stawach. Okłady z chmielu pomagają leczyć trudno gojące się rany. “Zioła na urazy siniaki, skaleczenia, oparzenia i ukąszenia”. Przeciwbólowe, przeciwzapalne i regeneracyjne działanie chmielu wykorzystuje się w leczeniu reumatyzmu. W tym celu warto stosować maści oraz kąpiele z dodatkiem naparu z chmielu. “Zioła na stawy – regenerujące napary, okłady i kąpiele”.

Właściwości chmielu wykorzystuje się także w produktach do pielęgnacji włosów. Chmiel  ogranicza wypadanie włosów, regeneruje cebulki powodując szybszy wzrost włosów. Ponadto ogranicza powstawanie łojotoku, zapobiegając przetłuszczaniu i łupieżowi. Włosy po zastosowaniu chmielu są mocniejsze, bardziej błyszczące i wolne od zanieczyszczeń. Chmiel możemy spotkać w szamponach, odżywkach, płukankach i wcierkach. Nie musimy już myć włosów w piwie, jak nasze babcie gdy dostęp do kosmetyków był ograniczony. “Zioła na włosy – naturalna regeneracja, gęstość i blask”.

Chmiel pomocny w okresie menopauzy

Estrogenne działanie chmielu korzystnie wpływa na gospodarkę hormonalną zarówno kobiet jak i mężczyzn. Chmiel działa łagodniej niż większość leków i nie wywołuje skutków ubocznych. Polecany jest kobietom na różnych etapach życia. “Zioła dla kobiet, czyli apteczka na kobiece dolegliwości”. Chmiel chętnie stosowany jest przez kobiety dojrzałe, bo wspiera je w okresie menopauzy ograniczając zmiany nastroju i poprawiając samopoczucie. 

Dzięki temu kobiety w okresie menopauzalnym stosujące chmiel nie skarżą się między innymi na problemy z zasypianiem. Właściwości chmielu pomagają też kobietom ograniczając nagłe uderzenia gorąca i potliwość dając poczucie komfortu. Dodatkową korzyścią jest to, że chmiel pomaga zapobiegać osteoporozie, która często towarzyszy kobietom po 50 roku życia. “Skończyłam 50 lat… – Teraz już z górki, czyli łatwiej!”. Wpływ chmielu na estrogeny pomaga ograniczać zachorowanie na raka piersi.

Estrogeny zawarte w chmielu wpływają również na męskie hormony i hamują popęd seksualny. Dlatego stosowanie chmielu poleca się mężczyznom zbytnio pobudzonym seksualnie oraz żyjącym w celibacie. Chmiel uspokaja i ułatwia zasypianie, może dlatego panowie po piwie mają ochotę na sen, a nie na seks. Jednak panowie nie powinni unikać chmielu (niekoniecznie w postaci piwa), bo jego wpływ na androgeny pomaga chronić ich przed rakiem prostaty. 

Wpływ chmielu na trawienie i układ moczowy

Kwasy goryczkowe w chmielu przyspieszają wydzielanie śliny i soków żołądkowych co ułatwia trawienie wspierając układ pokarmowy. Od wieków szyszki chmielu stosowano w przypadku braku apetytu. Ostatnie badania wykazują, że gorycz chmielu tak jak innych gorzkich ziół i przypraw może ograniczać łaknienie. Dlatego chmiel można spotkać w tabletkach ułatwiających odchudzanie. Przy okazji poznajcie też inne “Zioła ułatwiające odchudzanie dzięki różnym właściwościom”. 

Rozkurczające i przeciwbólowe działanie chmielu ogranicza skurcze mięśni gładkich i ból wywołany niestrawnościami. Napar z chmielu sprawdzi się zwłaszcza przy wzdęciach spowodowanych nadmierną fermentację jelitową. Uspokajające działanie chmielu złagodzi bóle brzucha wywołane stresem.

Przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i rozkurczowe właściwości chmielu korzystnie wpływają też na układ moczowy. Chmiel wykorzystuje się zwłaszcza podczas leczenia infekcji dróg moczowych. Dodatkowo właściwości moczopędne chmielu wspierają pracę nerek i oczyszczają organizm z toksyn. Dzięki temu łatwiej przyswajane są cenne składniki odżywcze dostarczane z pożywieniem, w tym witaminy i minerały. “Składniki mineralne w pożywieniu – gdzie i po co ich szukać?”.

Chmiel to nie tylko piwo

Chmiel jest rośliną jadalną, chociaż musimy uważać na nasze zwierzęta, bo dla psów i kotów jest toksycznie trujący. Przy okazji poznajcie “Zioła dla kota – bezpieczne rośliny w domu pupila”. Wróćmy jednak do chmielu spożywanego przez ludzi.

Pierwsze co kojarzy się z chmielem to piwo. Jednak musimy wiedzieć, że chmielu w piwie jest bardzo niewiele, a nawet powstają piwa bez dodatku chmielu. Chmiel w piwie pełni rolę przyprawy, która nadaje charakterystyczną goryczkę oraz zapach.

Moda na ekologię, większa świadomość spożywania zdrowej żywności oraz ciekawość nowych smaków sprawia, że coraz częściej wykorzystujemy różne rośliny przygotowując z nich coraz ciekawsze potrawy. To samo dotyczy chmielu, który jest rośliną łatwo dostępną, czyli tanią. Chociaż jeśli chodzi o młode pędy chmielu to są one uważane za ekskluzywne i bardzo drogie warzywo w wielu kuchniach głównie belgijskich i holenderskich. 

Chmiel zwyczajny w kuchni

Młode pędy zebrane wczesną wiosną przypominają w smaku szparagi i można je przygotowywać w ten sam sposób. Bardzo młode pędy można jeść na surowo i dodawać np. do sałatek. Starsze są zbyt twarde, żeby jeść na surowo, można je gotować lub smażyć. “Gotowane, smażone, pieczone – ciepło i zdrowo na żołądku”. Dobrze smakują też marynowane w occie lub kiszone. “Kiszone, konserwowe, marynowane – wybierz smak i zdrowie”. 

Młode pędy i liście chmielu można dodawać do sałatek, zup, sosów, marynat i jajecznicy. Liście i pędy chmielu dodaje się do produktów kiszonych i konserwowych, bo oprócz walorów smakowych i zapachowych, pełnią rolę naturalnego konserwantu.

Przygotowując potrawy z dodatkiem chmielu musimy pamiętać o jego goryczy, która może zdominować całe danie. Chmiel dobrze komponuje się z mięsem i warzywami oraz serami. Może być też ciekawym dodatkiem do deserów i napojów. Często dodaje się go do wypieku chleba. W kuchni możemy wykorzystać też świeże i suszone szyszki chmielu. Najczęściej robi się z nich napary, czyli herbaty. Można zrobić z nich też syrop, nalewkę, ocet i olej.

Jak przechowywać szyszki chmielu?

Najłatwiej przechowuje się suszone szyszki chmielu, które można kupić lub ususzyć samodzielnie. Często w trakcie suszenia cenne olejki eteryczne obsypują się w postaci żółtawego proszku, a to on jest najcenniejszy. Dlatego często można kupić sam proszek z chmielu zwany lupuliną. Jeśli sami suszymy szyszki chmielu, to pamiętajmy, aby zebrać obsypany proszek i go wykorzystać.

Suszony chmiel i lupulinę musimy przechowywać w suchym, przewiewnym miejscu, nie narażając ich na mocne światło. Do przechowywania suszonego chmielu bardzo dobrze sprawdzą się woreczki strunowe. Źle przechowywany chmiel łatwo się utlenia i traci swoje właściwości. 

Chmiel to kolejne dzikie zioło, które łatwo możemy spotkać na spacerze. Natura daje nam wiele wartościowych ziół, wpływających korzystnie na nasze zdrowie. Doceńmy tą ozdobnie wyglądającą roślinę, która coraz częściej gości w naszych ogrodach, kuchniach i apteczkach. Niech chmiel nie kojarzy się tylko z chłodnym piwem i podchmielonym stanem. Na zdrowie!

Ana