Rozmaryn – kartka z zielnika. Ale po co i z czym to się je?

Rozmaryn zachwyca zapachem i wyglądem

Na kolejnej kartce zielnika opiszę rozmaryn, jedno z moich ulubionych ziół. Rozmaryn lubię nie tylko za jego właściwości i smak wykorzystywany w kuchni. Bardzo lubię też jego zapach i wygląd. Rozmaryn jest wiecznie zieloną rośliną wieloletnią i dobrze hodowany może być piękną ozdobą kuchni, balkonu czy ogrodu.

Wspominam o tym ponieważ mi raczej słabo wychodzi uprawa ziół doniczkowych i mój rozmaryn nie zawsze wygląda pięknie. Kilka razy próbowałam hodować go od maleńkiego nasionka, chuchając i dmuchając. Z reguły wcześniej czy później usychał z jakiegoś powodu. Obecnie mam mały rozmaryn, który próbuje odżyć po przygodzie w kuchni, o czym pisałam w “Podsumowanie sezonu, czyli jak wyglądała moja hodowla ziół”. Biorąc pod uwagę porę roku i fakt, że znowu przyplątały się ziemiórki, to rozmaryn (nie zapeszając) trzyma się dzielnie. Mam nadzieję, że przeżyje zimę lekko uśpiony, by wiosną rosnąć szybciej.

Ponieważ rozmaryn jest ziołem, które bardzo mi się podoba, ale dość wolno rośnie, czasem nie potrafię oprzeć się jego urokowi i kupuję odchowany rozmaryn w doniczce. Nawet na ostatnie Walentynki poprosiłam o taki rozmaryn zamiast innych kwiatów ciętych. Mąż trochę się zdziwił, ale spełnił moje życzenie. Rozmaryn rósł ładnie aż do jesieni, ale wtedy postanowiłam go przesadzić, bo uważałam, że ma już za ciasno. Niestety potem chyba go przelałam. Zaczął brązowieć, a ja ze smutkiem ratowałam jego gałązki, póki jeszcze się dało. Ładniejsze ususzyłam jako przyprawę, a brzydsze wykorzystałam do aromatyzowania octu, którego używam do sprzątania. Na zdjęciu w towarzystwie bazylii, widać pierwsze brązowe igły rozmarynu.

Właściwości zdrowotne i odżywcze rozmarynu

Rozmaryn poza wyglądem i zapachem oferuje też wiele właściwości zdrowotnych, a jego prawidłowa nazwa to rozmaryn lekarski. Ponieważ wszystkie zioła mają właściwości zdrowotne, to wszystkie powinny mieć w nazwie przydomek “lekarski”. Tak jak chociażby opisywana już przeze mnie szałwia lekarska. Jednak dla ułatwienia, przeważnie używamy tylko pierwszej, potocznej nazwy. 

Rozmaryn uważany jest za roślinę zdrowotną, głównie ze względu na duże ilości olejków eterycznych, dzięki którym korzystnie wpływa na cały organizm. Do celów zdrowotnych używa się świeżego i suszonego rozmarynu oraz olejku rozmarynowego. Można też spotkać tabletki lub maści z dodatkiem rozmarynu. 

Oprócz wartościowych olejków eterycznych rozmaryn zawiera też witaminy A, C, B6 oraz kwas foliowy. Ponadto jest bogaty w wiele cennych składników odżywczych: wapń, żelazo, magnez, cynk, fosfor, potas i sód. Dodatkowo rozmaryn zawiera też spore ilości błonnika. Duże ilości przeciwutleniaczy pomagają w walce z wolnymi rodnikami, wzmacniając odporność, zapobiegając starzeniu i obniżając ryzyko zachorowań na wiele chorób, między innymi nowotworowych. Ponadto rozmaryn ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. 

Rozmaryn lekarski – zastosowanie w medycynie

Spożywając rozmaryn w formie przyprawy, herbatki czy tabletek korzystnie wpłyniemy na nasze zdrowie. Między innymi wzmocnimy serce, zapobiegając chorobie niedokrwiennej i obniżymy ciśnienie krwi. Rozmaryn polecany jest też osobom chorującym na cukrzycę. Powoduje wzrost poziomu insuliny, jednocześnie obniżając poziom glukozy, co przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu cukru we krwi. 

Działanie rozkurczające rozmarynu korzystnie wpływa na układ pokarmowy i łagodzi bóle żołądka. Rozmaryn zwiększa wydzielanie soków trawiennych i żółci, co poprawia trawienie. Wspiera wątrobę, woreczek żółciowy i zapobiega chorobom jelit, zapewniając prawidłową perystaltykę. Produkty z rozmarynem ułatwiają trawienie tłuszczów, zapobiegając wzdęciom i zgadze.

Rozmaryn dzięki właściwościom przeciwbakteryjnym, pomaga też pozbyć się złych bakterii z organizmu. Dodatkowo działa moczopędnie, wypłukując z organizmu niekorzystne składniki przemiany materii. Oczyszczony organizm łatwiej chłonie cenne składniki odżywcze z pożywienia. Ponadto rozmaryn ma właściwości wzmacniające, dzięki czemu podnosi sprawność fizyczną. Dlatego zalecany jest osobom starszym oraz osłabionym po chorobie lub wysiłku fizycznym. Korzystnie wpływa na poprawę koncentracji i pamięci.

Olejek rozmarynowy do stosowania zewnętrznego

Olejek rozmarynowy zawiera najwięcej składników odżywczych i jest najbardziej skuteczny, ale trzeba uważać z jego stosowaniem. Nie należy go spożywać. Używa się go zewnętrznie, np. na skórę lub do aromaterapii. Często wykorzystuje się go też w kosmetykach i maściach. Sam olejek rozmarynowy jest bardzo skoncentrowany i stosowany na skórę powinien być rozcieńczany innym olejem, np. kokosowym, migdałowym. Nierozcieńczony może podrażniać skórę i wzmagać objawy alergii. 

Ponieważ ma silne działanie, nie powinno stosować się go u dzieci i kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. Ponadto powinny unikać go osoby z wysokim ciśnieniem krwi oraz te ze skłonnościami do wrzodów żołądka. Rozmaryn stosowany w innej formie jest całkowicie bezpieczny i nie musimy się obawiać, że nam zaszkodzi. 

Olejek rozmarynowy stosowany na skórę poprawia ukrwienie i łagodzi stany zapalne. Jego działanie przeciwbólowe pomaga uśmierzyć ból głowy oraz bóle stawowo-mięśniowe. Aromaterapia z zastosowaniem olejku rozmarynowego pomaga łagodzić objawy przeziębienia, wspierając górne drogi oddechowe. Działa wykrztuśnie, pomagając rozrzedzić śluz w oskrzelach, co ułatwia oddychanie. Dodatkowo warto wiedzieć, że zapach rozmarynu ma działanie odprężające, co pomaga pozbyć się stresu i korzystnie wpływa na nastrój. Pomaga też w problemach z bezsennością.

Olejek rozmarynowy w kosmetyce

Korzystne działanie rozmarynu wykorzystuje się w kosmetyce. Olejek rozmarynowy często dodawany jest do kremów, toników, maseczek i produktów do pielęgnacji włosów. Rozmaryn między innymi pomaga w problemach skórnych. Bardzo dobrze sprawdza się w pielęgnacji skóry tłustej i skłonnej do trądziku. Wykorzystywane są tutaj przeciwzapalne i antybakteryjne właściwości rozmarynu. Dodatkowo rozmaryn działa ściągająco na skórę, co pomaga zmniejszyć widoczność porów. Jego regeneracyjne działanie rozjaśnia skórę redukując zaczerwienienia i pomaga pozbyć się blizn. 

Antyoksydanty znajdujące się w rozmarynie korzystnie wpływają na procesy hamujące starzenie się skóry. Wykorzystywane jest to w kremach i maseczkach przeciwzmarszczkowych. Rozmaryn stosowany w preparatach pod oczy, pomaga pozbyć się opuchlizny i cieni. Ponieważ rozmaryn poprawia ukrwienie, często dodaje się go do preparatów wspomagających ujędrnienie skóry i pozbycie się cellulitu. 

Przeciwbakteryjne i przeciwzapalne działanie rozmarynu pomaga złagodzić podrażnienia skóry głowy, co korzystnie wpływa na zmniejszenie łupieżu. Przyczynia się również do regulowania ilości wydzielanego łojotoku, co jest pomocne przy nadmiernym przetłuszczaniu się skóry głowy i włosów. Produkty z rozmarynem korzystnie zapobiegają wypadaniu włosów i pomagają poprawić ich kondycję. Dodatkowo antyoksydanty, które znajdują się w rozmarynie opóźniają siwienie włosów.

Piękny, orzeźwiający lekko sosnowy zapach rozmarynu wykorzystuje się też do produkcji perfum i odświeżaczy powietrza. Na koniec napiszę jak zapach ten można wykorzystać w domu.

Aromatyczny rozmaryn jako przyprawa

Rozmaryn to bardzo aromatyczne zioło, którego zapach w kuchni zapowiada smakowite potrawy. Jako przyprawa może być używany zarówno świeży jak i suszony. Trzeba jednak pamiętać, że w wersji suszonej jest bardziej aromatyczny, więc należy używać go w mniejszych ilościach, żeby nie zdominował całej potrawy. 

Kiedy używamy świeżego rozmarynu, możemy wykorzystać całe niezdrewniałe gałązki. Natomiast w wersji suszonej wykorzystuje się tylko igły rozmarynu. Wprawdzie ususzone gałązki świetnie nadają się jako patyczki do szaszłyków lub wykałaczki do spinania mięsa, ale raczej ich nie kupimy. Jeśli jednak mamy okazałych rozmiarów rozmaryn, możemy sami ususzyć jego gałązki. 

Wspomnę jeszcze, że najczęściej można kupić suszone igły rozmarynu, rzadziej można spotkać rozmaryn mielony. Szczerze mówiąc mi nie do końca pasują suche igły, bo chociaż są bardzo małe, to czasem przeszkadzają psując strukturę potrawy. Oczywiście wszystko zależy od tego, do czego ich użyjemy. Wprawdzie każde zioło przed użyciem należy rozetrzeć w palcach lub moździerzu, to jednak rozcieranie rozmarynu palcami nie bardzo wychodzi. A co do moździerza, to nie zawsze opłaca się po niego sięgać.

Zauważyłam jednak, że rozmaryn dodawany do różnych mieszanek ziół, często jest właśnie mielony i chętnie sięgam po tego typu mieszanki. Trzeba tylko pamiętać, żeby to były mieszanki samych ziół, bez soli czy innych dodatków. Zioła i przyprawy bardzo dobrze wpływają na trawienie i korzystnie poprawiają smak potraw, więc warto po nie sięgać. Niektóre z nich mają właściwości odchudzające.

Rozmaryn do wykorzystania w kuchni

Smak i aromat rozmarynu bardzo dobrze komponuje się z różnymi mięsami, najlepiej pieczonymi i duszonymi. Idealnie pasuje do dziczyzny, baraniny i wieprzowiny, a także drobiu. Podkreśla też smak pieczonej ryby. Piekąc mięso lub ryby w piekarniku warto położyć na nich kilka gałązek świeżego rozmarynu lub natrzeć je rozmarynem suszonym. 

Rozmaryn bardzo dobrze sprawdzi się w przypadku tłustych i ciężkostrawnych potraw, bo korzystnie wpływa na trawienie zwłaszcza tłuszczów. Warto wykorzystywać go też w przypadku grzybów, które również są ciężkostrawne. Można używać go jako dodatku do pasztetów i farszów, wzbogacając ich smak i aromat.

Ponadto rozmaryn świetnie komponuje się z różnymi warzywami. Tutaj też najlepiej sprawdzi się w przypadku warzyw pieczonych lub duszonych. Robiąc np. warzywne frytki z piekarnika, warto wzbogacić je gałązkami świeżego rozmarynu, który najlepiej pasuje do ziemniaków, cukinii, bakłażana i czosnku. Rozmarynem warto przyprawiać też duszone dania jednogarnkowe oraz zupy grzybową, pieczarkową, jarzynową i pomidorową.

Rozmaryn świetnie nadaje się również do aromatyzowania oliwy z oliwek, którą potem warto wykorzystać np. do sałatek. Ale rozmaryn to również idealny dodatek do napojów, zwłaszcza alkoholowych np. likierów i nalewek. Ciekawie smakuje też z miodem, imbirem i cytryną, jako rozgrzewająca i poprawiająca nastrój herbatka. Rozmaryn wzbogaca smak i aromat cytrusów, zwłaszcza cytryny, limonki i pomarańczy. 

Inne korzyści i uprawa rozmarynu

Poza opisanymi zaletami rozmarynu trzeba też pamiętać, że jego zapachu unikają różne insekty, np. komary i kleszcze. Warto więc wykorzystać olejek rozmarynowy i rozcieńczonym posmarować skórę, by uchronić się przed ukąszeniami owadów. Rozmarynu unikają też mole, więc skropione olejkiem rozmarynu szmatki lub waciki ułożone w szafie, pomogą pozbyć się insektów. Tak przygotowane szmatki lub waciki sprawdzą się też jako odświeżacze do odkurzacza.

Rozmaryn bardzo dobrze nadaje się do aromatyzowania octu, wykorzystywanego do domowych porządków. Dzięki jego aromatowi, zapach octu nie będzie już nam przeszkadzał, a samo sprzątanie będzie przyjemniejsze. W tym przypadku też możemy użyć olejku rozmarynowego lub po prostu gałązek rozmarynu.

To wiecznie zielone zioło, idealnie nadaje się do dekoracji np. stołu, bo po zerwaniu długo zachowuje świeżość. Rozmaryn często wykorzystywany jest na salach weselnych, bo nie tylko wytrzyma kilkugodzinne przyjęcie, ale jeszcze jest symbolem miłości. 

Jeśli chcemy uprawiać rozmaryn, możemy wysiać go z nasion lub rozdzielić bryłę korzeniową. Rozmaryn potrafi również ukorzenić się sam, kiedy jego świeżą gałązkę włożymy do wilgotnej ziemi. Należy jednak uważać z jego podlewaniem, bo nie lubi wilgoci, a przelany zbrązowieje i uschnie. Niestety rozmaryn jest ciepłolubny i w naszych warunkach może nie przeżyć zimy. Kiedy hodujemy go w ogrodzie, warto żeby rósł w doniczce, którą zimą możemy przenieść do domu.

Niby tyle wiem o rozmarynie i wydaje się, że jest on dość łatwy w uprawie, to jakoś nie mogę wyhodować okazałego krzewu. Marzę chociaż o gęstym, aromatycznym rozmarynie w doniczce, ale nie ukrywam, że chciałabym zobaczyć na żywo jak kwitnie i cieszy moje oczy niebieskimi kwiatami.

Ana