Bluszcz pospolity – kartka z zielnika. Ale po co i z czym to się je?

Nie wszystkie zioła są jadalne

Prowadzenie zielnika kojarzy mi się bardziej z porą letnią, która oferuje wiele ziół wykorzystywanych w farmacji, kosmetyce i kuchni. Zimą większość ziół śpi i czeka na cieplejsze działanie promieni słonecznych. Dlatego opisując zimą właściwości kolejnych ziół często zastanawiam się, które wybrać jako kolejne o tej porze roku. Tym razem postawiłam na wiecznie zielony bluszcz pospolity, który zdaje się nie zauważać zmieniających się pór roku. Jego zielone pnącza mogą być ozdobą nawet w zimowe dni.

Opisując bluszcz pospolity w moim zielniku już na samym początku muszę podkreślić jedną ważną rzecz. Otóż do tego zioła nie pasuje tytuł, którego używam do wszystkich opisywanych w zielniku ziół. A dokładniej chodzi mi o końcówkę ‘’z czym to się je?” Problem polega na tym, że bluszcz pospolity nie jest to rośliną jadalną, a wręcz należy unikać jej spożywania. Jest to bardzo ważne, bo bluszcz pospolity jest trujący. Umówmy się jednak, że tytuł jest trochę przekorny, a niejadalnych ziół w moim zielniku zapewne pojawi się więcej. Tym razem nie rozwinę części “z czym to się je?” i nie opiszę zastosowania bluszczu pospolitego w kuchni.

Wspominam o tym, bo jak zawsze muszę podkreślić, że zioła chociaż wykazują wiele leczniczych właściwości, nieumiejętnie stosowane mogą również zaszkodzić. Jest to szczególnie ważne, gdy na coś chorujemy i zażywamy leki. Zawsze gdy mamy jakieś wątpliwości powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Aby mieć pewność, że stosowany przez nas na różne dolegliwości bluszcz pospolity jest bezpieczny, wybierajmy tylko sprawdzone preparaty z apteki lub sklepów zielarskich. Więcej o szkodliwości ziół napisałam w “Zioła mogą być niebezpieczne, kiedy i na które należy uważać?”.  

Właściwości bluszczu pospolitego

Bluszcz pospolity zalicza się do ziół dzięki swoim wiecznie zielonym liściom. To właśnie one zawierają cenne składniki wykorzystywane do celów leczniczych i pielęgnacyjnych. W liściach bluszczu pospolitego znajdziemy między innymi olejki eteryczne, flawonoidy i saponiny. To właśnie te ostatnie mają działanie toksyczne i mogą powodować zatrucia objawiające się np. biegunką. Bluszcz pospolity wykorzystywany w odpowiedni sposób jest całkowicie bezpieczny. W aptekach można spotkać tabletki, syropy i nalewki do stosowania wewnętrznego oraz różne preparaty do użytku zewnętrznego. Do ich produkcji wykorzystuje się suszone i często sproszkowane liście bluszczu pospolitego.

Saponiny chociaż toksyczne, mają też korzystne działanie ponieważ dzięki właściwościom wykrztuśnym ograniczają kaszel i oczyszczają oskrzela. Natomiast flawonoidy są cenne między innymi w procesie trawienia. Przyspieszają wydzielanie soków trawiennych oraz żółci, wspierając układ pokarmowy i wątrobę. Ponadto bluszcz pospolity wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne oraz przeciwbólowe. 

Bluszcz pospolity w medycynie

Zdrowotne właściwości bluszczu pospolitego wykorzystuje się do leczenia infekcji układu oddechowego między innymi zapalenia oskrzeli i płuc. Wykrztuśne i rozkurczowe działanie bluszczu pospolitego pomaga łagodzić mokry kaszel, ułatwiając odkrztuszanie zalegającej wydzieliny. Szerzej pisałam o tym w “Zioła na uporczywy kaszel – wykrztuśne i przeciwkaszlowe”. Przeciwzapalne i przeciwbólowe właściwości bluszczu pospolitego wykorzystuje się również w leczeniu bólu gardła i krtani. Sprawdzają się także w przypadku bólu zębów i leczeniu drobnych ran w jamie ustnej.

Bluszcz pospolity stosowany zewnętrznie pomaga łagodzić ból i stany zapalne stawów. Kremy, maści i okłady z bluszczu stosuje się w przypadku przewlekłego reumatyzmu. Przeciwzapalne i przeciwbólowe działanie bluszczu pospolitego wykorzystuje się również do leczenia infekcji skórnych np. wrzodów i oparzeń. Bluszcz pospolity jest bardzo skuteczny w przypadku trudno gojących się ran. Jego wybielające właściwości ograniczają widoczność blizn i przebarwień. Są bardzo pomocne w przypadku świeżo powstałych rozstępów.

Właściwości bluszczu pospolitego pomagają w walce z grzybicą. Dlatego można znaleźć go między innymi w preparatach do zwalczania infekcji okolic stref intymnych. Przeciwzapalne działanie bluszczu pomaga łagodzić swędzenie i pieczenie oraz ogranicza nieprzyjemny zapach spowodowany infekcją. Bluszcz pospolity wspiera też kobiety ponieważ pomaga regulować cykl menstruacyjny. A jeśli chcecie poznać jeszcze inne zioła wspierające kobiety na różnych etapach ich życia, to zapraszam do “Zioła dla kobiet, czyli apteczka na kobiece dolegliwości”. 

Bluszcz pospolity w kosmetyce

Bluszcz pospolity dzięki flawonoidom i rutynie znalazł zastosowanie również w kosmetyce. Uelastyczniając naczynia krwionośne i poprawiając ukrwienie skóry pomaga leczyć drobne rany. Dodatkowo ma wpływ na regulację przepływu limfy, zapobiegając obrzękom. Pomaga usuwać toksyny i nadmiar wody z organizmu. Bluszcz pospolity ułatwia też rozbijanie tkanki tłuszczowej. Wszystkie te właściwości bardzo dobrze sprawdzają się leczeniu cellulitu i pomagają ujędrnić i uelastycznić skórę. Stosuje się je np. w kosmetykach przeznaczonych do masażu ciała wspierającego w walce z cellulitem.

Właściwości bluszczu pospolitego wykorzystywane są również w kosmetykach przeciwzmarszczkowych i do cery dojrzałej. Korzystnie działają na tkankę łączną spowalniając proces starzenia się skóry. Ujędrniające działanie bluszczu zmniejsza widoczność zmarszczek, a jego rozjaśniające działanie ogranicza przebarwienia, często pojawiające się z wiekiem. Bluszcz pospolity wykorzystuje się także w kosmetykach przeznaczonych do skóry tłustej i trądzikowej. Właściwości bluszczu pospolitego ograniczają wydzielanie sebum i regulują pracę gruczołów łojowych. Dodatkowo działają wybielająco i rozjaśniająco, co pomaga ograniczyć zaczerwienienia i plamy na skórze. Zmniejszają też widoczność blizn potrądzikowych. 

Przeciwbakteryjne i przeciwzapalne działanie bluszczu pomaga oczyścić skórę i odblokować pory skóry, ułatwiając jej oddychanie i pozbywanie się zanieczyszczeń. Toniki z bluszczem pospolitym odpowiednio przygotowują skórę zmiękczając ją i ułatwiając jej wchłanianie składników odżywczych dostarczanych wraz z kosmetykami. Powyższe właściwości wykorzystywane są również w przypadku łupieżu i łojotokowego zapalenia skóry głowy.

Toksycznie niebezpieczne działanie bluszczu

Najcenniejsze i wykorzystywane w farmacji i kosmetyce są wiecznie zielone liście bluszczu pospolitego, które są jego główną cechą. Stanowią ozdobę rośliny, wyrastając na płożących i wspinających pędach. Dziko rosnący bluszcz pospolity rzadko zakwita. Zdarza się to głównie starszym i wyżej rosnącym pnączom bluszczu, które mogą zakwitnąć i dać owoce. 

Bluszcz pospolity kwitnie jesienią, na przełomie września i października. Jego kwiaty wydzielają zapach padliny, dlatego często wabią muchy. Kwiaty bluszczu są miododajne i przyciągają pszczoły, które mają ostatnią szansę na zdobycie jesiennego kwiatowego nektaru przed zimą. Owoce bluszczu pospolitego pojawiają się wiosną i chętnie są spożywane przez ptaki. Wspominałam już, że bluszcz pospolity jest trujący, ale dotyczy to ludzi i niektórych ssaków, np. psów i kotów. Jeśli chcecie chronić swoje zwierzęta, to może zainteresuje Was inny mój artykuł: “Zioła dla kota – bezpieczne rośliny w domu pupila”. 

Trzeba pamiętać, że zwierzęta w tym ptaki często jedzą rośliny trujące dla człowieka. Nie można myśleć, że skoro im nie zaszkodziły, to dla ludzi i innych gatunków zwierząt też będą bezpieczne. Na szczęście owoce bluszczu są gorzkie, więc zarówno ludzie, jak i zwierzęta niechętnie sięgną po następny owoc, a zjedzenie jednego nie będzie bardzo szkodliwe. Oczywiście trzeba bardzo uważać na dzieci, bo dla nich nawet mała dawka toksyn może być bardzo niebezpieczna. Spożycie bluszczu pospolitego może wywoływać pieczenie w ustach i gardle, biegunkę i wymioty, a nawet halucynacje i problemy z oddychaniem.

Wiecznie zielona tajemnicza roślina

Bluszcz pospolity jest rośliną inwazyjną i bardzo szybko się rozprzestrzenia. Jego płożące pędy, pokryte zielonymi liśćmi często stanowią ozdobę, pokrywając domy, bramy, drzewa. Niektórzy uważają go za szybko rozrastający się chwast, który może zdominować inne rośliny i utrudnić im dostęp do światła i składników odżywczych. Inni uważają za piękną roślinę ozdobną, która potrafi tworzyć piękne pionowe dywany. Bluszcz pospolity często wybiera ciemne wilgotne miejsca, np. lasy i cmentarze, co sprawia, że uważny jest za roślinę tajemniczą i trochę mroczną. Kojarzy się z wiecznością i nieśmiertelnością, jest symbolem wierności i tęsknoty. 

Jeśli chcemy bluszcz pospolity możemy uprawić też w domowych lub balkonowych doniczkach. Tak kontrolowany może być formowany w różne kształty np. kule. Hodowany w doniczkach nie będzie się tak bardzo rozrastał i może być ciekawą ozdobą domu lub balkonu. Jednak dla naszego bezpieczeństwa traktujmy bluszcz pospolity tylko jako ozdobną i tajemniczą roślinę, która cieszy nasze oczy, a preparaty z bluszczu pospolitego, które chcemy stosować kupujmy w sprawdzonych miejscach. 

Ana